Dhibaatada dhaqaale la’aanta

Dhaqaale-la’aantu waa xaalad marka bulshada ay la kulanto shaqo la’aan, saboolnimo, adeeg bulsho oo liita iyo ilaha dhaqaale oo xadidan. Soomaaliya, inkastoo ay jiraan qorsheyaal iyo iskaashi caalami ah, haddana waxay weli la tacaaleysaa dhibaatooyin waaweyn oo sababa dhaqaale xumo. Qodobbada ugu waaweyn ayaa ah: shaqo la'aan baahsan, saameynta cimilada iyo abaaraha, iyo musuqmaasuqa iyo hanaan maamul xumo.

1. Shaqo la’aan baahsan

• Heerka ka-qaybgalka dhaqaale ee ragga wuxuu yahay qiyaastii 33%, halka dumarka ay tahay 12% oo kaliya.
• Dhaqaalaha dalka wuxuu ku tiirsan yahay ganacsiga yaryar, beeraha iyo xoolaha, halka warshadaha rasmiga ah ay yar yihiin. Tani waxay dhalleeceysaa fursadaha shaqo, gaar ahaan dhalinyarada iyo dadka qalin-jabiyay.
• Shaqo la’aantu waxay keentaa saboolnimo baahsan, tahriib, khataraha amniga (fal-dambiyeed), iyo hoos u dhac guud oo ku yimaada tayada nolosha bulshada.

2. Saameynta cimilada iyo abaaraha

• Soomaaliya waxay la kulantay abaaro halisku ah intii u dhexeysay 2021–2023, taasoo saameysay in ka badan 7.8 milyan oo qof — qiyaastii kala bar dadka dalka.
• Abaarta waxay khasaarisay xoolo, beeraha iyo ilo kale oo dhaqaale, taasoo keentay cunno xumo, shaqo la’aan iyo hoos u dhac dhaqaale.
• Saamayntan cimilada xun waxay lamid tahay "income shock", taas oo sababi karta koror saboolnimo ah ilaa 9 dhibcood oo boqolley ah, sida daraasad maanta ka timid World Bank.
  
  
  

3. Musuqmaasuq iyo maamul xumo

• Soomaaliya waxay ka mid tahay waddamada ugu musuqmaasuqa badan adduunka—waxay ku jirtaa kaalinta 179aad ee 180 dal, iyadoo ka hooseysa wadamada kale ee sub-Sahara.
• Maamul xumo, musuqmaasuq iyo nidaam hawleed oo liita waxay ka hortagaan maalgelinta, dowlad dhiska iyo wada shaqaynta caalamiga ah.
• Sidoo kale, nidaamka saxda ah ee canshuuraha iyo adeegyada bulshada ma fuli doonaan, taasoo sare u qaadaysa kharashaadka horumarinta iyo adeegyada bulshada—qodob muhiim ah oo xadidaya shaqo abuurka iyo isbeddelka.

 

 

 Gebogebo

Dhibaatooyinka dhaqaale-la’aanta Soomaaliya waa kuwo is xidhan:

• Shaqo la’aan: Fursado shaqo oo yar, dhalinyaro la’aan dhaqaale oo keenta saboolnimo iyo niyad-jab.
• Cimilada xun: Abaaraha iyo roob la’aanta oo burbur ku keena ilaha dhaqaale iyo nolosha bulshada.
• Maamul xumo: Musuqmaasuq iyo nidaam maamul oo liita ka hor istaaga koboca, maalgelinta, iyo adeegyada bulshada.

Xalka waxaa ka mid ah: abuurista shaqooyin rasmi ah iyo horumarinta xirfadaha dhalinyarada, maalgashiga kaabayaasha celceliska ah si loo xoojiyo caafimaadka, waxbarashada iyo beeraha, iyo horumarinta nidaam maamul oo hufan oo lala dagaallamo musuqmaasuqa.

Gunaanad, si Soomaaliya ay uga gudubto dhaqaale-la’aanta waxay u baahan tahay tallaabooyin isdaba-joog ah, kuwaasoo ay ka mid yihiin: shaqo-abuur firfircoon, iskaashi bulsho iyo caalami ah, la dagaalanka musuqmaasuqa, iyo dulqaad dhinaca caafimaadka deegaanka & cimilada. Rahmaan horumarineed waa macquul haddii la mideeyo awoodaha bulshada, dowladda, iyo hay’adaha caalamiga ah.

Haddii aad jeclaan lahayd inaan diirada saaro mid ka mid ah qodobadan, sida shaqo abuurka dhalinyarada, qorsheyaasha maalgashiga, ama tusaalooyin ka yimid waddamada kale, ii sheeg—waan sii faahfeyn doonaa!